Asal usul Bahasa Melayu

Untuk mengetahui asal usul Bahasa Melayu kita perlu mengetahui
asal-usul penutur aslinya terlebih dahulu, iaitu orang Melayu.
Asal-usul bangsa Melayu sehingga kini masih kabur. Akan tetapi
beberapa sarjana Eropah seperti Hendrik Kern (Belanda) dan
Robert von Heine Geldern (Austria) telah melakukan penyelidikan
secara kasar latar belakang dan pergerakan masyarakat Melayu
kuno.

Teori mereka menyatakan bahawa bangsa Melayu berasal daripada
kelompok Austronesia, iaitu kelompok manusia yang berasal dari
daerah Yunan di China yang kemudiannya berhijrah dalam bentuk
beberapa gelombang pergerakan manusia dan akhirnya menduduki
wilayah Asia Tenggara.

Gelombang pertama dikenali sebagai Melayu-Proto dan berlaku
kira-kira 2500 tahun Sebelum Masehi

Kira-kira dalam tahun 1500 tahun Sebelum Masehi, datang pula
gelombang kedua yang dikenali sebagai Melayu-Deutro. Mereka
mendiami daerah-daerah yang subur di pinggir pantai dan tanah
lembah Asia Tenggara. Kehadiran mereka ini menyebabkan
orang orang Melayu-Proto seperti orang-orang Jakun, Mahmeri,
Jahut, Temuan, Biduanda dan beberapa kelompok kecil yang lain
berpindah ke kawasan pedalaman.

Justeru itu, Melayu-Deutro ini merupakan masyarakat Melayu
yang ada pada masa kini.Bahasa Melayu berasal daripada rumpun
bahasa Austronesia, manakala bahasa-bahasa Austronesia ini
berasal daripada keluarga bahasa Austris. Selain daripada rumpun
bahasa Austronesia, rumpun bahasa Austro-Asia dan rumpun bahasa
Tibet-Cina.

KELOMPOK BAHASA-BAHASA AUSTRIS


1.  Bahasa-Bahasa Austro-Asia
2.  Bahasa-Bahasa Tibet-Cina
3.  Bahasa-Bahasa Austronesia

Rumpun bahasa Austronesia ini pula terbahagi kepada empat
kelompok yang lebih kecil
:
1. Bahasa-bahasa Kepulauan Melayu atau Bahasa Nusantara.

Contoh : bahasa Melayu, Aceh, Jawa, Sunda, Dayak, Tagalog,
Solo, Roto, Sika dan lain-lain.

2. Bahasa-bahasa Polinesia

Contoh : bahasa Hawaii, Tonga, Maori, Haiti

3. Bahasa-bahasa Melanesia

Contoh : bahasa-bahasa di Kepulauan Fiji, Irian and Kepulaun
Caledonia

4. Bahasa-bahasa Mikronesia

Contoh : bahasa-bahasa di Kepulauan Marianna, Marshall, Carolina
dan Gilbert.

KELOMPOK BAHASA-BAHASA AUSRTONESIA


1  . Bahasa-bahasa Nusantara
2  . Bahasa-Bahasa Polinesia
3  . Bahasa-Bahasa Melanesia
4  . Bahasa-Bahasa Mikronesia

Bahasa Melayu tergolong dalam cabang Bahasa-bahasa Nusantara
yang mempunyai bahasa yang paling banyak, iaitu kira-kira 200
hingga 300 bahasa.

Bentuk Bahasa Melayu yang dituturkan di Kepulauan Melayu pada
zaman dahulu dikenali sebagai Bahasa Melayu Kuno dan jauh
berbeza dengan Bahasa Melayu yang moden. Bentuk Bahasa Melayu
Kuno hanya dapat dilihat melalui kesan tinggalan sejarah seperti
batu-batu bersurat. Batu-batu bersurat yang menggunakan Bahasa
Melayu dipercayai ditulis bermula pada akhir abad ke-7. Sebanyak
empat batu bersurat telah dijumpai yang mempunyai tarikh tersebut :

1. Batu Bersurat Kedukan Bukit (683 M) - Palembang

2. Batu Bersurat Talang Tuwo (684 M) – Palembang

3. Batu Bersurat Kota Kapor (686 M) – Pulau Bangka, Palembang

4. Batu Bersurat Karang Brahi (686 M) – Palembang

Berpandukan isinya, penulisan di batu bersurat tersebut dibuat atas
arahan raja Srivijaya, sebuah kerajaan yang mempunyai empayar
meliputi Sumatera, Jawa, Semenanjung Tanah Melayu, Segenting Kra
dan Sri Lanka. Oleh itu, ini menunjukkan bahawa Bahasa Melayu
telah digunakan sebagai bahasa rasmi dan bahasa pentadbiran
kerajaan Srivijaya, sekaligus meluaskan penyebaran Bahasa Melayu
ke tanah jajahan takluknya . Walaupun bahasa pada batu bersurat itu
masih berbahasa Sanskrit, akan tetapi masih terdapat pengaruh Bahasa
Melayu Kuno di dalamnya.

Istilah “Melayu” timbul buat pertama kali dalam tulisan Cina pada
tahun 644 dan 645 Masehi. Tulisan ini menyebut mengenai orang
“Mo-Lo-Yue”  yang mengirimkan utusan ke Negeri China untuk
mempersembahkan hasil-hasil bumi keada Raja China. Letaknya
kerajaan “Mo-Lo-Yue”  ini tidak dapat dipastikan dengan tegas.
Ada yang mencatatkan di Semenanjung Tanah Melayu dan di Jambi,
Sumatera.

Selain daripada empat batu bersurat yang disebutkan tadi, terdapat
juga bahan-bahan lain yang dihasilkan dalam zaman kerajaan
Srivijaya pada abad ke-7 hingga ke-13 Masehi. :

1. Batu Bersurat Gandasuli (832 M) – Gandasuli, Jawa Tengah

2. Sebuah batu bersurat yang dijumpai di Bangkahulu bertarikh
1000 Masehi.

3. Sebuah patung gangsa yang dijumpai di Padang Lawas, Tapanuli
bertarikh 1029 M dengan tulisan pada kaki alasnya

4. Sebuah patung di Padang Rocore, Batanghari bertarikh 1286 M
dengan catatan perkataan “Malaya” atau “Melayu” pada bahagian
belakangnya.


Bahasa Melayu (Abad ke-13 hingga 18 Masehi)

Pada zaman ini tiga buah batu bersurat yang menunjukkan
perkembangan Bahasa Melayu telah dijumpai :

1. Batu Bersurat Pagar Ruyong, Minangkabau (1356 M) – ditulis
dalam tulisan India dan memperlihatkan pengaruh Bahasa Sanskrit.

2. Batu Nisan di Minye Tujuh, Acheh (1380 M) – juga ditulis dalam
tulisan India dengan beberapa perkataan Arab

3. Batu Bersurat Terengganu – dijumpai di Sungai Teresat, Kuala
Berang Terengganu. Tarikh sebenar tidak dapat dipastikan, tetapi
ia dipercayai ditulis antara tahun 1303 M hingga 1387 M. Ia ditulis
dalam tulisan Jawi.

Abad ke –13 adalah waktu bermulanya zaman peralihan di Kepulauan
Melayu dengan berkembangnya agama Islam ke rantau ini. Ini telah
mempengaruhi bangsa dan bahasa di sini, terutamanya bangsa dan
bahasa Melayu. Pengaruh India sedikit demi sedikit mula digantikan
dengan pengaruh Islam dan Arab.

Zaman penting bagi Bahasa Melayu ialah pada zaman Kerajaan
Melayu Melaka. Kerajaan Melayu Melaka yang telah menerima
Islam dan berjaya membina empayar yang luas telah dapat
meningkatkan kemajuan dan perkembangan Bahasa Melayu di
rantau ini. Bahasa Melayu telah digunakan dalam pentadbiran dan
aktiviti perdagangan serta menjadi “lingua franca” para pedagang.

Bahasa Melayu juga telah menjadi alat penyebaran agama Islam
ke seluruh Kepulauan Melayu. Bahasa Melayu telah mendapat
bentuk tulisan baru iaitu tulisan Jawi. Perbendaharaan kata juga telah
bertambah dengan wujudnya keperluan untuk mengungkapkan
idea-idea yang dibawa oleh peradaban Islam. Keagungan Kesultanan
Melaka jelas tergambar di dalam “Sejarah Melayu” oleh Tun Seri
Lanang, sebuah karya dalam Bahasa Melayu yang sangat tinggi nilainya.

Kedatangan orang-orang Eropah dan kejatuhan Kesultanan Melaka
ke tangan Portugis pada tahun1511 masehi tidak menamatkan pengaruh
Bahasa Melayu. Ramai di antara mereka yang menjalankan penyelidikan
dan menyimpan catatan mengenai bahasa dan kesusasteraan Melayu.
Beberapa contoh usaha mereka ialah :

1. Pigafetta, seorang ketua kelasi berbangsa Itali dalam pelayarannya
bersama Magellan, telah menyusun kamus Melayu-Itali semasa singgah
di Pulau Tidore pada tahun 1521. Ia merupakan daftar kata daripada
bahasa yang dituturkan oleh orang-orang di pelabuhan itu dengan lebih
400 patah perkataan dan adalah daftar kata Melayu-Eropah yang tertua.
Kedudukan Pulau Tidore yang terletak jauh daripada tempat asal
Bahasa Melayu menggambarkan betapa luasnya Bahasa Melayu
tersebar.

2. Jan Hugen Van Linschotten, seorang bangsa Belanda pernah
tinggal di Indonesia antara tahun 1586 hingga 1592 dan berkhidmat
sebagai pegawai kepada pemerintah Portugis. Beliau ada mencatatkan
dalam bukunya bahawa Bahasa Melayu dianggap sebagai bahasa
yang paling dihormati antara bahasa-bahasa negeri timur.

3. Pada awal abad ke-18, Francios Valentijn, seorang pendeta dan
ahli sejarah bangsa Belanda yang banyak menulis menganai wilayah
Kepulauan Melayu, telah menggambarkan kepentingan Bahasa
Melayu seperti berikut :

“Bahasa mereka, Bahasa Melayu, bukan sahaja dituturkan di daerah
pinggir laut, tetapi juga digunakan di seluruh Kepulauan Melayu dan
di segala negeri-negeri Timur, sebagai suatu bahasa yang difahami
di mana-mana sahaja oleh setiap orang.”

Satu bukti tentang tingginya martabat Bahasa Melayu dan luas
penggunaanya di wilayah ini adalah pada surat-menyurat antara
pentadbir dan raja-rja di Kepulauan Melayu. Antaranya ialah :

1. Surat Sultan Acheh kepada Kapitan Inggeris, James Lancester (1601)
2. Surat Sultan Alauddin Shah dari Acheh kepada Harry Middleton (1602)
3. Surat Sultan Acheh kepada raja Inggeris, King James (1612)

Ketiga-tiga surat ini tersimpan di perpustakaan Bodelein, London
Dalam abad ke-17, terdapat banyak usaha oleh sarjana-sarjana Eropah
untuk menyusun kamus dan daftar kata, yang kemudiannya diteruskan
kepada bidang morfologi, sintaksis dan fonologi.

Tokoh-tokoh tempatan juga tidak ketinggalan memberikan sumbangan.
Kebanyakan usaha mereka berkisar tentang agama dan sastera. Palembang
dan Acheh telah menggantikan telah menggantikan Melaka sebagai pust
keintelektualan Melayu. Antara tokoh-tokoh di Acheh ialah :

1. Sheikh Nuruddin Al-Raniri (“Bustanul Salatin”)
2. Shamsuddin Al-Sumaterani (“Mirat Al-Mukmin”)
3. Abdul Rauf Singkel (“Mirat Al-Tullab”)
4. Hamzah Fansuri (“Syair Perahu”)

Di Palembang pula terdapat Abdul Samad Al-Falambani dengan
kitab “Hikayat Al- Salakin”.

Selain daripada Acheh dan Palembang, beberapa tokoh juga timbul
di tempat-tempat lain. Di Brunei, Pengiran Syahbandar Muhammad
Salleh (Pengiran Indera Muda) telah menghasilkan “Syair Rakis”,
manakala di Banjarmasin pula terkenal dengan Arshad Al-
Banjari dengan kitab “Sabil Al-Muhtadin”. Sheikh Mohd Ismail Daud
Al-Fatani di Pattani pula menghasilkan “Matla’al Badrain” dan
“Furu’ Al-Masail”.


Bahasa Melayu (Abad ke-19 dan 20 Masehi)

Kemuncak kegiatan alam persuratan Melayu melalui Bahasa Melayu
dan tulisan Jawi adalah di Penyengat, sebuah pulau di Kepulauan Riau
yang menjadi sebahagian daripada Kerajaan Johor-Riau. Di sinilah
dari abad ke 19 hingga awal abad ke 20, tertumpunya kegiatan
keintelektualan Melayu-Islam dan perkembangan Bahasa Melayu
selanjutnya.

Banyak karya serta kitab diterbitkan di pulau ini, seperti kitab “Al-Hakim”
oleh Tajuddin Abdul Fadzil Ahmad ibn Abdul Karim (1863 M) dan
“Sabil Al-Hidayat” oleh Sayyed Aluwi Ba’aluwi (1899 M)

Tetapi hasil penulisan yang terkenal dan terpenting dalam dunia
persuratan Melayu ialah karya Raja Ali Haji, iaitu “Bustan Al-Katibin”
(1857 M), “Pengetahuan Bahasa” (1859 M), “Salasilah Melayu dan
Bugis” (1865 M) dan “Tuhfat Al-Nafis” (1865 M). Pada masa itu
juga di Johor terdapat beberapa hasil penulisan seperti “Hikayat
Negeri Johor” dan “Kitab Pemimpin Johor”.

Kerajaan Melayu Johor-Riau terus menjadi pusat pengembangan Bahasa
Melayu sehingga ia menjadi bahasa persatuan di seluruh Nusantara.

Sebelum Inggeris bertapak di Semenanjung Tanah Melayu, Bahasa
Melayu menjadi satu-satunya bahasa perantaraan bagi penduduk negara
ini. Ia digunakan sebagai bahasa pentadbiran di semua pusat
pemerintahan dan menjadi bahasa pengantar di institusi pendidikan
yang ada pada ketika itu seperti pusat pengajian Islam dan kelas
agama. Perhubungan antara rakyat juga menggunakan Bahasa Melayu,
termasuk di pusat-pusat perniagaan seperti Melaka, Pulau Pinang
dan Singapura yang sebahagian besar penduduknya terdiri daripada
orang Melayu.

Pada zaman penjajahan Inggeris di Tanah Melayu, khususnya ketika
sebelum berlaku Perang Dunia Kedua, Bahasa Melayu terus digunakan
untuk tujuan urusan rasmi di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu dan
Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu. Pegawai-pegawai Inggeris
yang bertugas di Negeri-Negeri Melayu sebelum Perang Dunia Kedua
dikehendaki mempelajari Bahasa Melayu dan mesti lulus dalam
peperiksaan Bahasa Melayu sebelum disahkan dalam jawatan.

Sebahagian daripada pegawai-pegawai itu terus menaruh minat yang
tinggi terhadap Bahasa Melayu, sehingga dikenali sebagai sarjana
Bahasa Melayu. Antaranya ialah R.O. Winstedt, J.R. Wilkinson,
C.C. Brown, W.E. Maxwell, W. Marsden, W.G. Shellabear dan
J. Crawford. Hanya selepas Perang Dunia Kedua kedudukan serta
peranan Bahasa Melayu mula terancam.

Pegawai-pegawai Inggeris baru yang jahil terhadap Bahasa Melayu
membawa tekanan kepada kehidupan rakyat di negara ini, menerusi
nilai-nilai baru yang diperkenalkan. Orang-orang Inggeris menjadi
“tuan” dan segala yang bersangkutan dengan cara hidup mereka
diberi nilaian yang tinggi termasuk bahasa mereka. Ini diperkukuhkan
dengan dasar mengguna kan bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar
dalam sistem persekolahan. Dalam keadaan Bahasa Melayu menerima
tekanan, kesusasteraan Melayu terus dihasilkan, bukan oleh cendia
kawan berpendidikan barat tetapi cerdik pandai lulusan sekolah Melayu
atau Arab.

Kemerosotan Bahasa Melayu tidak berterusan. Pada awal abad
ke-20, semangat kebangsaan bergema dan orang-orang Melayu
mula mengorak langkah untuk memperjuangkan bahasa ibunda
mereka. Wartawan, sasterawan, budayawan, guru-guru Melayu
dan ahli-ahli politik berbanding bahu memperjuangkan cita-cita ini.

Akhbar dan majalah menjadi saluran utama untuk menyuarakan
hasrat ini. Perjuangan Bahasa Melayu digerakkan serentak dengan
perjuangan politik membebaskan tanah air daripada penjajahan.

Akhirnya kejayaan tercapai dengan termaktubnya Artikel 152
dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu, yang menyebut
bahawa “Bahasa Kebangsaan negara ini adalah Bahasa Melayu
dan hendaklah ditulis dalam apa-apa tulisan sebagaimana yang
diperuntukan dengan undang-undang Parlimen”. Dengan perakuan
ini, maka bermulalah era baru bagi Bahasa Melayu, satu bahasa
yang pernah menjadi lingua franca bagi seluruh Kepulauan Melayu.

Laman Asal :
http://faculty.unitarklj1.edu.my/ALD0063/week/
ASAL%20USUL%20BAHASA%20MELAY
U.doc